Laten we een hardnekkig misverstand uit de wereld helpen: sociale veiligheid gaat níet over het vermijden van conflict, ongemak of aanspreken. En ook niet over vrij spel om alles ongeremd te zeggen of doen ten koste van andermans grenzen en waarden. Integendeel: in een sociaal veilige cultuur heerst geen schijnharmonie of strijdtoneel, maar eerlijkheid. Geen pleasen, wegkijken of grenzeloosheid, maar open en constructief bespreekbaar maken van wat schuurt. Met respect, duidelijkheid - en begrenzing waar nodig.
Niet het conflict is het probleem, maar hoe je ermee omgaat
Veel teams die sociale onveiligheid ervaren, verkeren in een normale stormingfase van teamontwikkeling – maar met disfunctionele patronen. Mits goed begeleid, ligt hier een kans.
Samen leren omgaan met tegenstellingen en feedback vraagt om moed, openheid en het vermogen om feiten en concreet gedrag te onderscheiden van aannames en projecties. Alleen dan voorkom je polarisatie – en ontstaat er een cultuur waarin verschillen bespreekbaar zijn.
Als je het goed doet, wordt het eerst onrustiger
Een sociaal veiligere cultuur vraagt om het bespreekbaar maken van datgene wat eerder onbenoemd bleef. In de praktijk betekent dit: mensen die zich eerder stilhielden, gaan zich uitspreken. Waarheden komen aan het licht. Niet iedereen ervaart of ziet hetzelfde onveilige gedrag, wat leidt tot verdeeldheid. Wie sociale veiligheid werkelijk wil versterken, moet bereid zijn door ongemak heen te gaan – en dat vraagt moed, duidelijkheid en volharding van álle betrokkenen, vooral van bestuur en leiding.
Juist bij ongemak en weerstand is het cruciaal om door te zetten
Om niet te kiezen voor de makkelijke weg (‘we willen rust’, ‘we laten het achter ons’), maar voor de moedige: het doorleven, het systematisch aanpakken van onveiligheid, en het versterken van gezamenlijke normen en verantwoordelijkheden. Niets (meer) doen houdt het patroon in stand - en laat wie geraakt is in de kou staan.
Wat helpt - ook als het moeilijk wordt
1. Veranderen zonder rugdekking is duwen tegen een gesloten deur. Zorg voor mandaat en rugdekking voor wie het gesprek faciliteert. Wie sociale veiligheid begeleidt, moet kunnen rekenen op bestuurlijke steun – óók als het schuurt.
2. Kijk naar gedrag, niet naar personen
In situaties waarin formeel bewijs ontbreekt of namen niet genoemd kunnen worden, is het des te belangrijker om wél het gedrag te benoemen dat onveilig wordt ervaren. Dat helpt de groep vooruit en voorkomt geruchten.
3. Wees voorbereid op weerstand en verdraaiing
Het benoemen van onveilig gedrag roept vaak tegenreacties op – soms heftig, en soms subtiel. Wees je bewust van patronen als DARVO (Deny, Attack, Reverse Victim and Offender): ontkennen, aanvallen en proberen de feedbackgever in diskrediet te brengen, en de rollen omkeren door zichzelf als slachtoffer neer te zetten. Bescherm degenen die zich eerlijk uitspreken.
4. Werk aan structuur én cultuur
Pas niet alleen het gedrag aan, maar ook de spelregels. Voldoende machtspreiding, duidelijke gezamenlijke doelen en rollen, effectieve besluitvorming, en een structuur die samenwerking in de hand werkt – in plaats van blokkeert, zijn vaak noodzakelijk om structureel sociaal veiliger te kunnen samenwerken én betere resultaten te behalen.
5. Houd vol – ook als het even stilvalt
Sociale veiligheid is geen checklist, maar een proces. Er komt altijd een moment van terugval of vermijding. Geef dan niet op. Blijf luisteren en begrenzen, en richt je opnieuw op het gezamenlijke doel.
Wil je echt bouwen aan sociale veiligheid?
Durf het aan te kijken en samen te leren omgaan met verschil.
Voor vragen neem contact op met Martine Laudy 020-615 54 56 of via This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.
Stuur ons een mail als je het uitgebreide artikel over sociale veiligheid wilt ontvangen.
Personal
